TUẦN 22
TẬP LÀM VĂN
(Tiết 1)
Bài : LUYỆN TẬP QUAN SÁT CÂY CỐI
Câu 1
Đọc lại ba bài văn tả
cây cối mới học (Sầu riêng, Bãi ngô, Cây gạo) và nhận xét:
a) Tác giả
mỗi bài văn quan sát cây theo trình tự như thế nào?
Gợi ý:
Em xét xem mỗi bài văn
đó đã miêu tả cây cối theo trình tự nào trong hai trình tự sau:
- Tả từng bộ phận của
cây.
- Tả từng thời kì phát
triển của cây.
Ta thấy:
- Trong bài Sầu
riêng, tác giả quan sát cây sầu riêng theo trình tự: xem xét hương vị của sầu riêng,
quan sát hoa trái sầu riêng và cuối cùng là quan sát dáng vẻ của cây sầu riêng.
- Trong bài
Bãi ngô, tác giả quan sát cây ngô theo trình tự sau: sự phát triển của cây ngô
từ lúc mới trồng đến lúc cây đã lớn, ra hoa, trổ bắp, kết hạt rồi ngô già tới
mùa thu hoạch.
- Trong bài Cây
gạo, tác giả quan sát mùa cây gạo trổ hoa, rồi các cánh hoa rụng dần và cuối
cùng những quả gạo xuất hiện cho tới lúc quả tách vỏ để các múi bông trắng nổ
ra.
b) Các tác
giả quan sát cây bằng các giác quan nào?
Gợi ý:
Em đọc kĩ lại từng bài
và trả lời.
Ta thấy:
- Các tác giả
quan sát trước hết bằng thị giác (nhìn ngắm). Ngoài ra, các tác giả còn quan
sát cây cối hoa trái bằng khứu giác (ngửi mùi thơm) và vị giác (cảm nhận vị
ngon, bùi, béo khi ăn).
c) Chỉ ra
những hình ảnh so sánh và nhân hóa. Chúng có tác dụng gì trong bài văn?
Gợi ý:
- So sánh là đối chiếu sự vật này với sự vật kia
có nét tương đồng. Có sử dụng các từ so sánh như: như, là, như là, tựa, tựa
như,...
- Nhân hoá là gọi hoặc
tả các sự vật bằng các từ ngữ vốn chỉ được dùng để gọi hoặc tả con người.
Ta thấy:
Các hình ảnh so sánh:
- Mới ngày nào những cây ngô còn lấm tấm như mạ non.
- Hoa ngô xơ xác như cỏ may.
... Những cánh hoa đỏ rực quay tít như chong chóng,...
... Những quả gạo múp míp, hai đầu thon vút như con thoi,...
Những mảnh vỏ tách ra cho các múi bông nở đều, chín như nồi cơm
chín đội vung mà cười,...
Sầu riêng thơm mùi thơm của mít chín quyện với hương bưởi, béo cái
béo của trứng gà, ngọt cái vị của mật ong già hạn.
Gió đưa hương thơm ngát như hương cau, hương bưởi,...
Cánh hoa nhỏ như vảy cá, hao hao giống cánh sen con,...
Nhìn trái sầu riêng lủng lẳng dưới cành trông giống những tổ kiến.
Các hình ảnh nhân hóa:
- Núp trong cuống
lá, những búp ngô non nhú lên và lớn dần. Mình có nhiều khía vàng vàng và những
sợi tơ hung hung bọc trong làn áo mỏng óng ánh.
- Cây gạo chấm dứt
những ngày tưng bừng ồn ã, lại trở về với dáng vẻ xanh mát, trầm tư. Cây đứng
im cao lớn, hiền lành...
Những hình ảnh so sánh
và nhân hóa trên đây làm cho cách miêu tả trở nên sinh động hơn, giúp người đọc
hình dung ra sự vật một cách cụ thể hơn và lời miêu tả cũng trở nên truyền cảm,
hấp dẫn hợn.
Nói tóm lại, các hình
ảnh so sánh và nhân hóa làm cho bài văn hay hơn, có giá trị nghệ thuật cao hơn.
d) Trong ba bài
trên, bài nào miêu tả một loài cây, bài nào miêu tả một cây cụ thể.
Gợi ý: Nối tên bài với ý
phù hợp.
·
Bãi ngô 1. Tả một loài cây.
·
Cây gạo
·
Sầu riêng 2. Tả một cây cụ thể.
Ta thấy:
- Trong ba bài
trên, bài Bãi ngô và bài Sầu riêng miêu tả một loài cây. Bài Cây gạo miêu tả
một cây cụ thể.
e) Theo em,
miêu tả một loài cây có điểm gì giống và khác với miêu tả một cây cụ thể?
Gợi ý:
Em đọc lại cả ba bài để
tìm điểm giống và khác.
Ta thấy:
- Miêu tả một loài
cây có điểm giống và cũng có điểm khác với miêu tả một cây cụ thể
- Điểm giống nhau
là: Khi tả một cây cụ thể cũng phải nắm vững thời điểm trổ bông, ra trái của
các loài cây đó. Một cây cụ thể cũng mang đặc điểm của cả loài cây về hình
dáng, kích thước, về màu lá, sắc hoa..
- Điểm khác nhau là: Khi
tả một loài cây thì người ta thường chú ý đến việc miêu tả giới thiệu sự phát
triển của loài cây đó. Người ta cũng cần chú ý đến các đặc điểm chung và lợi
ích mà loài cây đó mang lại.
Khi tả một cây cụ thể,
người ta đặc biệt chú ý đến vị trí riêng biệt mà nó mọc, hình dáng cụ thể của
nó và những nét riêng mà các cây khác cùng loài không hẳn có.
Câu 2
Quan sát một cây
mà em thích trong khu vực trường em (hoặc nơi em ở) và ghi lại những gì em quan
sát được. Chú ý kiểm tra xem:
a.
Trình tự quan sát của em có hợp lí không?
b. Em
đã quan sát bằng những giác quan nào?
c.
Cái cây em quan sát có gì khác với những cây
khác cùng loài?
Gợi ý:
Em quát sát và tìm kiếm
những đặc điểm nổi bật (thân, cành, lá, hoa, quả, …) của cây đó.
Ví dụ:
1.
Mở
bài:
Trong miếng đất nhỏ ngay
trước cửa nhà em, em có trồng một khóm hoa hồng.
2.
Thân
bài:
-
Thân cây hồng nhỏ, thấp,
chia làm nhiều cành, nhánh mảnh mai.
-
Lá hồng nhỏ, màu xanh
thẫm, có răng cưa viền quanh mép lá.
-
Thân và cành mọc ra
những chiếc gai ngắn nhưng nhọn sắc.
-
Hồng thường nhú nụ ở đầu
cành. Nụ hoa lúc đầu có màu xanh nhạt và chỉ bé bằng cái hạt chanh.
-
Nụ hoa lớn dần lên và hé
nở để lộ ra màu đỏ của cánh hoa.
-
Khi hoa đã nở bung,
những cánh hoa đỏ thắm xếp chồng lên nhau.
-
Giữa hoa có nhị hoa màu
vàng.
-
Buổi sáng sớm, khi ngắm
những bông hoa còn long lanh một vài giọt sương đêm, thì em thích thú vô cùng.
Từ những cánh hồng, một mùi thơm dịu nhẹ bay ra thơm ngát.
3.
Kết
bài:
Em đã chăm sóc cây hồng thật cẩn thận. Em lấy que tre rào gốc lại
để gà khỏi phá cây. Hằng ngày em tưới đủ nước mát để cây luôn tươi tốt và cho
nhiều hoa đẹp.
TẬP LÀM VĂN
(Tiết 2 – Tuần 22)
Bài: LUYỆN TẬP MIÊU TẢ CÁC BỘ
PHẬN CỦA CÂY CỐI
Câu 1
Dưới đây là một số đoạn
văn tả lá, thân và gốc của một số loài cây . Theo em, cách tả của tác giả trong
mỗi đoạn có gì đáng chú ý?
a) Tả lá cây
Lá bàng
Có những cây mùa nào
cũng đẹp như cây bàng. Mùa xuân, lá bàng mới nảy trong như những ngọn lửa xanh.
Sang hè, lá lên thật dày, ánh sáng xuyên qua chỉ còn là màu ngọc bích. Khi lá
bàng ngả sang màu lục, ấy là mùa thu. Sang đến những ngày cuối đông, mùa của lá
rụng, nó lại có vẻ đẹp riêng. Những lá bàng mùa đông đỏ như đồng ấy, tôi có thể
nhìn cả ngày không chán. Năm nào tôi cũng chọn lấy mấy lá thật đẹp về phủ một
lớp dầu mỏng, bày lên bàn viết. Bạn có biết nó gợi lên chất liệu gì không? Chất
sơn mài.
Đoàn Giỏi
Đọc thêm
Bàng thay lá
Chỉ vài hôm, lộc non đã
tràn đầy trên bàn tay mùa đông của cây bàng. Dáng mọc của lộc rất lạ,
thẳng đứng trên cành, như thể đêm qua có ai đã thả ngàn vạn búp lá nhỏ xíu từ
trên trời, xanh biếc chi chít đầy cành và xoay thành những tán tròn quanh thân
cây. Lá non lớn nhanh, đứng thẳng và cao chừng gang tay, cuộn tròn như những
chiếc tai thỏ. Khi những tai thỏ xòe ra thành vài ba chiếc lá nhỏ, cây bàng nảy
thêm một lứa lộc lần thứ hai màu đỏ đọt giữa những chùm lá; tán bàng bây giờ là
một màu áo lục non lỗ đỗ những vệt hoa hồng thắm. Chỉ trong vòng mươi hôm từ
khi nảy lộc, nhìn lại thấy lá đã già trên thân cây đầy những hốc bướu cổ quái,
tưởng vẫn y như thế từ trăm năm. Ai ngờ trên thân thể đại lão của nó là một
linh hồn rất trẻ, bởi không còn một chiếc lá nào năm ngoái còn sót lại trên
cây.
Theo Hoàng Phủ Ngọc
Tường
b) Tả thân cây và gốc
cây
Cây sồi già
Bên vệ đường, sừng sững
một cây sồi. Đó là một cây sồi lớn, hai người ôm không xuể, có những cành có lẽ
đã gãy từ lâu, vỏ cây nứt nẻ đầy vết sẹo. Với những cánh tay to xù xì không cân
đối, với những ngón tay quều quào xòe rộng, nó như một con quái vật già nua cau
có và khinh khỉnh đứng giữa đám bạch dương tươi cười.
Bấy giờ đã đầu tháng
sáu. Mới sau có một tháng, cây sồi già đã thay đổi hẳn, tỏa rộng thành vòm lá
xum xuê xanh tốt thẫm màu, đang say sưa ngây ngất, khẽ đung đưa trong nắng
chiều. Không còn thấy những ngón tay co quắp, những vết sẹo và vẻ ngờ vực, buồn
rầu trước kia. Xuyên qua lớp vỏ cứng già hàng thế kỉ, những khóm lá non xanh
tươi đã đam thẳng ra ngoài. Thật khó lòng tin được chính cây sồi già cằn cỗi
kia đã sinh ra chùm lá non xanh mơn mởn ấy.
Thep Lép Tôn-xtôi
Đọc thêm
Cây tre
Thân tre vừa tròn lại
vừa gai góc. Trên thân cây tua tủa những vòi xanh ngỡ như những cánh tay vươn
dài. Dưới gốc chi chít những búp măng non. Búp thì mới nhô khỏi mặt đất, búp
thì cao ngang ngực em, búp vượt quá đầu em… Em cứ nghĩ những búp măng ấy chính
là những đứa con thân yêu của tre năm năm tháng tháng được mẹ chăm chút,
ngày một lớn lên, ngày một trưởng thành trong bóng mát yêu thương.
Bùi Ngọc Sơn
Gợi ý:
Em đọc kĩ từng đoạn văn
để tìm hiểu về những điểm đặc biệt trong từng đoạn văn.
Ta thấy:
- Trong đoạn văn
tả lá bàng, nhà văn Đoàn Giỏi đặc biệt chú ý đến sự thay đổi màu sắc của lá
bàng trong bốn mùa xuân, hạ, thu đông.
- Trong đoạn văn
Bàng thay lá, nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường chú ý nhiều đến hình dáng của những
chiếc lá non mới mọc trên cành bàng.
- Trong đoạn Cây
sồi già, nhà văn Lep Tôn-xtôi đã chú ý đến dáng vẻ của cây sồi già trước khi nó
trổ lá non và sau khi nó trổ lá non. Hai dáng vẻ tương phản nhau làm nổi bật
sức sống mãnh liệt của cây sồi đã sống nhiều năm trên mặt đất.
- Trong đoạn Cây
tre, tác giả Bùi Ngọc Sơn tập trung vào quan sát và miêu tả những búp măng non.
Câu 2
Viết một đoạn văn tả lá,
thân hay gốc của một cây mà em yêu thích.
Gợi ý:
- Lựa chọn bộ phận cây
muốn miêu tả.
- Quan sát, lựa chọn
những chi tiết tiêu biểu.
- Viết thành đoạn văn có
mở đoạn, thân đoạn và kết đoạn.
Đoạn
văn tham khảo:
Phượng vĩ là loài cây em yêu nhất. Bởi vậy, cây phượng ở
góc sân trường đã gắn bó thân thiết với em. Phượng đẹp nhất trong em không chỉ
là hoa hay lá, mà phượng còn đẹp ở cái dáng nghiêng nghiêng chiều lượn, chiều
quằn. Thân cây to, tỏa nhiều cành. Dưới gốc, một vòng tay em ôm thân cây không
xuể. Thời gian đã khoác lên cây chiếc áo nâu sần sùi, sờn bạc. Thế nhưng bên trong lớp áo ấy là dòng nhựa mát
lành luôn vận chuyển chất màu. Nhờ dòng nhựa ấy mà cây quanh năm xanh tốt. Và
có lẽ vẻ đẹp của cây hội tụ lại ở những chùm hoa đỏ thắm trên cành.